Religija i čovjek: Godišnjica smrti vladike Nikolaja Velimirovića
Nikola Velimirović rodio se 5. januara 1881. godine u selu Leliću kod Valjeva. Osnovnu školu učio je u susedstvu, u manastiru Ćelije.
Šestorazrednu gimnaziju je završio u Valjevu, a Bogosloviju u Beogradu 1902godine. Kratko vrijeme bio je učitelj u Dračiću i Leskovicama kod Valjeva. Od 1904. do 1909. godine bio je na studijama u Švajcarskoj i Engleskoj.
Teologiju je doktorirao na starokatoličkom Teološkom fakultetu u Bernu (1908), a filozofiju u Ženevi (1909). Posle duge i teške bolesti, 1909. godine u manastiru Rakovica prima monaški čin i ime Nikolaj. Svoje obrazovanje zaokružuje na Duhovnoj akademiji u Petrogradu.
Po završetku školovanja započinje seriju čuvenih besjeda i predavanja širom tadašnje Srbije. Putuje po našem primorju, Nemačkoj, Švajcarskoj, Italiji i Rusiji. Kao profesor beogradske Bogoslovije predavao je filozofiju, psihologiju, logiku, istoriju i strane jezike. Već u Bogosloviji ušao je u javni život pridružujući se opoziciji protiv kralja Aleksandra Obrenovića.
Njegove knjige i govornički dar donijeli su mu veliku popularnost, naročito u vrijeme balkanskih ratova. U toku Prvog svjetskog rata (1915–1919) Nikolaj je na diplomatskim i patriotskim zadacima u Engleskoj i Americi gde uspešno objašnjava i brani interese i prava Srbije i srpskog naroda. Zalagao se za stvaranje Jugoslavije i sanjao o savezu balkanskih pravoslavnih naroda pod zaštitom Rusije.
Godine 1919. Nikolaj je izabran za vladiku žičkog, a zatim ohridskog (1920–1934). Kada je ukinuta Ohridska eparhija postavljen je za episkopa ohridsko- bitoljskog sa sjedištem u Bitolju (1930–1934), a odatle je vraćen u Žiču kao episkop žički sa sedištem u Kraljevu (1935–1941).
Zbog njegovog ugleda i uticaja, Nijemci su ga, odmah po okupaciji Srbije, uhapsili i zatvorili u manastir Ljubostinju, zatim Vojlovicu i najzad, sproveli u logor Dahau. Kada se rat završio, Nikolaj je otišao u Ameriku gde je i odakle je do poslednjeg daha đelovao kao teolog, rodoljub i prosvjetitelj.
Umro je 18. marta 1956. godine i sahranjen u porti crkve Svetog Save u Libertvilu. Posmrtni ostaci prenijeti su mu u rodni Lelić 12. maja 1991.godine.
Na zasjedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve u maju 2003. godine kanonizovan je za svetitelja.
Svečana kanonizacija obavljena je u Hramu Svetog Save na Vračaru u Beogradu 24. maja 2003. godine. Već sljedeće godine, episkop šabačko-valjevski Lavrentije svoju zadužbinu, manastir Soko blizu Ljubovije i Krupnja, posvetio je Svetom Nikolaju.
Od Svetog Save do danas nijedan Srbin nije ostavio za sobom tako blistavo đelo kao Vladika Nikolaj. Bio je pre svega jevanđeoski čovjek, pravi Hristonosac, ali i veliki duhovnik, pjesnik, književnik, istoričar, filozof, besjednik…
Njegova sabrana djela sačinjavaju tomovi knjiga sa oko 12 000 stranica. Najvažnija dela Nikolajeva su: O vaskrsenju Hristovom, O Boki Kotorskoj, Religija Njegoševa, Besede pod Gorom, Besede iznad greha i smrti, Reči o svečoveku, Molitva na Jezeru, Nove besede pod Gorom, Misli o dobru i zlu, Omilije, Ohridski prolog, Rat i Biblija, Vera obrazovanih ljudi, Simboli i signali, Carev zavet, Duhovna lira, Emanuil, Nomologija, Zemlja nedođija, Život sv. Save, Žetve Gospodnje, Kasijana, Pesme molitvene, Divan, Jedini Čovekoljubac, Prvi Božji zakon, Rajska piramida.
D. Janković
