Razvoj srpske pismenosti vezuje se, bez sumnje, za početak rada “Resavske škole” u manastiru Manasiji. Još od pada Bugarske pod Turke 1396. godine mnogi učeni ljudi i kaluđeri našli su utočište u Srbiji, naročito na dvoru Despota Stefana i u njegovom manastiru Resavi, koji je kasnije nazvan Manasija.
Despot Stefan se i sam bavio književnošću i volio je knjige, te je od Resave napravio centar za popravku prevoda i prepisa crkvenih knjiga, poznatog kao”Resavska škola”. Na čelu ove škole bio je učeni bugarski emigrant Konstantin Filozof, a zatim Grigirije Camblak. Prepisi i prevodi “Resavske škole” bili su toliko tačni i ispravni da su za dugi niz vijekova služili kao najbolji obrasci.
Despot Stefan je i sam pisao knjige, od njega imamo “Slovo ljubve”, “Dušepoležnoje spasenije” i “Mudrost i proročenstvije”. “Slovo ljubve” nastalo je nastalo je 1409. godine. Pisano je u obliku poslanice sa akrostihom i njime se srpski despot pokazao kao veliki znalac pjesničkog zanata. Govori o ljepoti, ljubavi i razumijevanju, a postoji više pretpostavki o tome kome je pjesma upućena (sestri Oliveri u Bajazitovom haremu, vjerenici Jeleni, bratu Vuku kao sredstvo pomirenja, sestriću Đurđu Brankoviću…)
Resavska škola se ne podrazumijeva samo kao ustanova, već kao pravac u razvoju srpske pismenosti. Resavska biblioteka imala je preko 20 000 knjiga u rukopisu. Na Stefanov zahtjev u pustinji ljubostinskoj preveden je Stari zavjet i Zonara. Igumana Lesjamskog manastira Venedikta slao je u Svetu goru da mu prevede Šestodnev Jovana Zlatoustog. Od knjiga ove biblioteke danas se čuva u Manasiji jedan dio i dio drugog rukopisa, dok se u Svetoj Gori u manastiru Kostomonitu nalazi Teofilovo tumačenje jevanđelja.
Turska razaranja i nasilje nisu poštedjela ni ovu biblioteku. Prilikom zauzimanja Manasije, Turci su spalili veliki brij rukopisnih knjiga ove biblioteke dok je manji broj, zaslugom kaluđera, spasen i prenijet u razne krajeve ondašnje Srbije. Najviše je sačuvano onih rukopisa u Svetoj gori. Nije poznato kako je jedan broj ovih rukopisa dospio u Rusiju, gdje se i sada čuva. U Odesi se nalazi jedan rukopis “Resavske škole” iz 1420. Godine. U Srbiji ovih rukopisa ima u Pećkoj Patrijaršiji i Patrijaršiji u Beogradu, a možda i u još nekim manastirima.
Pored prevoda i prepisa u Resavi je od originalnih radova napisana biografija Despota Stefana od Konstantina Filozofa.
Kakav je ugled uživala “Resavska škola” može se vidjeti iz zapisa jednog hilandarskog kaluđera iz 1667. godine, gdje stoji da se ne mijenja u njegovoj knjizi ništa “jer smo prepisali od dobra izvoda od starih prevodilaca Resavskih koji su bez mane”.
Uticaj ove škole osjećao se i van granica srednjovjekovne Srbije. U petovjekovnom ropstvu pod Turcima, srpski narod je sačuvao svoj jezik zahvaljujuci radu i uticaju “Resavske škole”.
Pripremio Dejan Janković
