Arheološka istraživanja otkrila su više naseljenih lokaliteta iz vremena rimske vladavine na području Gradiške. Cvjetko Bulović u knjizi „Prošlost Gradiške“ piše da su, među značajnijim naseljima iz tog perioda Gornji Podgradci. U zaseoku Tendžerići, na njivi Crkvina, nađeni su ostaci tesanog kamena prekrivenog rimskim crijepom.
„Ovaj lokalitet ne treba dovoditi u vezu sa Crkvištem iz srednjeg vijeka, koje se nalazi u podnožju Vrbaškog grada. Takođe u Donjim Podgradcima pronađen je rimski nadgrobni spomenik,“ navodi Bulović.
Osim podgradačkog kraja, piše isti autor u navedenoj knjizi, tragovi rimskih naselja pronađeni su u Gornjim Kijevcima, Miljevićima, Lamincima i Seferovcima a tragovi manje značajnih rimskih naselja pronađeni su i u Vrbaškoj, Gašnici, Trebovljanima i još nekim selima. U Miljevićima i na Cintori, u Lamincima Sređanima, nađeni su ostaci manjih utvrđenja.
U rimskom periodu, za izgradnju kuća i drugih objekata korišteni su, uglavnom tvrdi materijali, kamen, rimska opeka, cigla, crijep, a kao vezivni materijali kreč, malter i drvo. Od Siscie (Siska) do Servitiuma (Gradiška) Rimljani su izgradili put brežuljkastim predjelima, preko Jablanice, Vrbaške, Bukovca do Mokrica. U Mokricama se ovaj put ukrštao sa putem Salona – Servitium, a preko Laminaca i Urbate (Srbac) Masonie (Slavonski Brod) do Sirmiuma (Sremska Mitrovica).
Uz puteve postojale su stražarnice, a razdaljina između naselja označavana je rimskim miljama. Takav miljokaz pronađen je u selu Jablanica, postavljen u vrijeme cara Elagabala (218. – 222.) Smatra se da je takav miljokaz postavljen u čast putovanja pomenutog cara po Panoniji.
Milan Pilipović
