Kako stiže jesen tako se prave i planovi za pripremu trećeg najvažnijeg praznika kod Srba koji mnogobrojne porodice tradicionalno obilježavaju u toploj atmosferi, prenoseći običaj sa koljena na koljeno.
Krsna slava je praznik najveći poslije Vaskrsa i Božića, ali je i jedno od najpoznatijih obilježja srpske kulture i srpskog naroda.
Slava je dan kada se određenog datuma obilježava i veliča hrišćanski svetitelj, kojeg je porodica odabrala kao svog zaštitnika. Porijeklo pojma slava vraća nas u 1018. godinu kada je ovaj pojam prvi put zabilježen u Ohridu.
Oko 150 godina prije prvog pisanog pomena slave, Ćirilo i Metodije, kao i njihov učenik prvi slovenski arhiepiskop Kliment, sa svojih 26 učenika, prilikom pokrštavanja paganskih plemena ponudili su im hrišćanske svece kao zaštitnike porodice koji bi mogli da zamjene paganska kućna božanstva slavljena do tada. Tako je sve krenulo, kada se narod odvikavao od paganstva, prihvatajući ovu porodičnu svetkovinu koja se obilježava svake godine.
Narod je mogao dobrovoljno da bira svece i to je označavalo proces odricanja od domaćih božanstava i vrhovnog boga Peruna i opredeljenje za slavljenje nekog od velikih crkvenih svetitelja. Crkva je tu imala savetodavnu ulogu nudeći svima razlog zbog kog bi trebalo da se opredjele za određenog sveca, a oni koji su izabrani postajali su zaštitnici domova, plemena, bratstava, sela, gradova, obilježavani tačno na svoj dan uz običaje koji su se vremenom razvijali.
U tom periodu, sve se dešavalo od jeseni do proljeća jer je bio manji obim radova na polju i oko stoke pa su se svi posvećivali pripremi i obilježavanju porodičnog praznika koji su odabrali. Koliku autentičnost i vrijednost ima slava kao specifičan praznik govori činjenica da je uvršćena u Nacionalni registar kulturnog naslijeđa Srbije, kao i na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovječanstva u novembru 2014. godine.
Prije pojave pandemije slava se često obilježavala uz veliki broj gostiju, najdražu rodbinu, prijatelje, kumove i predstavlja jedan od najljepših povoda za susret sa posebnom emocijom i veselom atmosferom. Mnogobrojne su slave koje se obilježavaju, ali Sveti Nikola je na prvom mestu jer je slavi najveći broj ljudi, a tu su i Sveta Petka, Sveti Luka, Mitrovdan, Aranđelovdan, Sveti Jovan, Sveti Sava, Đurđevdan i još mnoge.
Čar slave kreće od specifičnih rituala obilježavanja dana posvećenom svecu zaštitniku. Nakon što sveštenik osvešta vodicu, nekoliko dana prije slave, slijedi kađenje kuće tamjanom i kandilom koje simbolično predstavlja čišćenje prostora ili kako se u narodu kaže „kađenje od zlih duhova“. Slavski dan se uz najljepše emocije i misli dočekuje i obilježava uz miris domaćeg kolača, prethodno osveštanog u crkvi, koji domaćin lomi na bogatoj trpezi.
Tu su i crno vino, ukus slatkog žita i odsjaj svijeće, a iako se primarno obilježavala u krugu porodice gdje su tradicionalne vrijednosti srž, tokom godina slava je poprimila širi značaj pa odatle i imamo poznatu rečenicu „Na slavu se ne zove“. Gosti se uvijek u najljepšem raspoloženju svečano spremaju za prisustvo ovom događaju koji je pravi ponos domaćina i njegove porodice.
Srećna slava, domaćine!
Pripremio Dejan Janković
