Religija i čovjek: 121 godina od smrti episkopa Dionisija Petrovića
Mitropolit raško-prizrenski Dionisije (Petrović) rođen je 1858. godine u Gradišci. Nakon završene osnovne škole u rodnom mjestu, završio je Bogosloviju u Beogradu, da bi poslije završene škole primio monaški čin na Sretenje Gospodnje 1878. godine. Beogradski Mitropolit Mihailo rukopoložio je monaha Dionisija u čin jerođakona i jeromonaha u Sabornoj crkvi u Beogradu 17. i 18. decembra 1878. godine.
Jeromonah Dionisije vraća se u Gradišku 1881. godine i preuzima dužnost arhijerejskog namjesnika gradiškog protoprezvirata. Za njegov revnosan rad Mitropolit dabro-bosanski Sava Kosanović rukoproizveo je jeromonaha Dionisija u čin protosinđela 15. avgusta 1883. godine prilikom osvećenja obnovljenog manastira Moštanica, u prisustvu igumana ove svete obitelji Kirila.
Naredne godine Mitropolit Sava Kosanović odlikovao ga je pravom nošenja naprsnog krsta. Za vrijeme njegovog upravljanja gradiškim namjesništvom, podignuta je nova crkva u Turjaku i škola u Lamincima.
Od 1885. do 1888. godine bio je pridvorni protosinđel i desna ruka Mitropolita zvorničko-tuzlanskog, gdje je neumorno radio, i izdao prvu statistiku srpskih škola u Mitropoliji zvorničko-tuzlanskoj.
Majka vladike Dionisija Marija upokojila se 1886. godine u Gradišci.
- godine Dionisije odlazi na Halku, gdje je upućen radi izučavanja bogoslovlja. Blagoslovom Patrijarha carigradskog obilazio je Svetu Goru i služio sliturgiju u svim Svetogorskim manastirima.
Po završetku školovanja na Halki, 1892. godine Patrijarh carigradski upućuje protosinđela Dionisija u Mitropoliju skopsku, gdje je obavljao dužnost arhijerejskog zamjenika Mitropolitu Metodiju, koji ga je 19. oktobra 1893 godine prilikom slave manastira Sv. Prohor Pčinjski rukoproizveo u čin arhimandrita.
Nakon smrti Mitropolita Raško-prizrenskog Melentija koji je bio Grk, srpski narod na ovim prostorima je preko konzula Branislava Nušića tražio da novi Mitropolit bude Srbin.
Tako je 9. januara 1896. godine Sveti Arhijerejski Sinod Vaseljenske patrijaršije izabrao Visokopreopodobnog arhimandrita Dionisija za Mitropolita Raško-prizrenskog. Vaseljenski patrijarh odmah je brzojavom pozvao Dionisija iz Skoplja da dođe u Carigrad radi hirotonije.
U četvrtak, 25. januara 1896. godine na Sv. Grigorija Bogoslova u Patrijaršijskoj crkvi na Fanaru u Carigradu Dionisije je posvećen za Arhiepiskopa pećkog i Mitropolita raško-prizrenskog skenderijskog i pljevaljskog. Čin hirotonije obavio je Patrijarh vaseljenski Antim VII uz sasluženje dvanaest mitropolita i velikog broja sveštenoslužitelja. Carigrad odavno nije zapamtio ovakvu arhijerejsku hirotoniju, te su o tome i strani listovi čak 10 dana izvještavali. Vijest o izboru Dionisija za Mitropolita munjevitom brzinom se proširila u srpskom narodu, koji je bio željan Srpskog pastira u ovoj drevnoj Eparhiji.
Koliko je, pak, narod srpski na Kosovu bio oduševljen dolaskom Srbina za mitropolita (poslije dutotrajnog i teškog perioda pod Grcima) — o tome nam najbolje govori jedan od očevidaca te narodne radosti, a prilikom prve Dionisijeve posete Prištini.
„Kad je vladika Dionisije, odmah s proleća, došao u Prištinu da je pohodi . . . bio je dočekan kao Hristos u Jerusalimu! Popovi u odeždama, učitelji sa đacima, a narod — od deteta do starca — u svečanom odelu, načinili špalir . .., i svaki je držao u ruci po buket cveća i pred vladikom bacao. Postovi su pevali „Is pola eti, deopota“, a đaci himnu koju je konsul Nušić sastavio:
„Uskliknimo s ljubavlju iz srdaca sviju,
Našem arhipastiru srpskom DIONISIJU!
Naš vladiko, naša diko ovaj narod, deca ova —
Davno su željna tvoga blagoslova!“
Narod se sa suzama tiskao i prilazio mu da ga u ruku i skut poljubi i primi „srpski blagoslov“ . .. Mnogi su klečali, a mnogi su čak i noge vladici ljubili. . . i svi ljudi rekoše: „Blago nama za našeg vladiku! . . . A žene: „Ličan nam vladika!“.
Novi mitropolit je, u saradnji sa vladom u Beogradu, sa mnogo elana počeo obnovu versko-prosvetnih ustanova u svojoj eparhiji. Dionisije je obnavljao crkveno-školske opštine, otvarao nove i preuređivao stare škole, dovodio nove kadrove. Ali gotovo na svakom koraku morao je da se sukobljava sa srpskim opštinarima koji su, štiteći svoje uske interese, pružali otpor njegovim nastojanjima da reformiše, osnaži i svojoj vlasti podredi sve vjersko-prosvjetne organizacije na području raško-prizrenske eparhije.
Sultan Abdul Hamid Han II odlikovao je Mitropolita Dionisija ordenom Osmanije III stepena i carskom medaljom.
Mitropolit Dionisije, koji se očinski brinuo o poverenoj pastvi, kao „pastir dobri, koji život svoj polaže za ovce“ (Jn. 10,11) — na žalost — relativno je kratko vreme upravljao svojom eparhijom, svega četiri godine.
Upokojio se 7. decembra 1900. godine u Skoplju, gdhe se nalazio na liječenju. „Po njegovoj želji tijelo mu je sahranjeno u crkvi Gračanici, na mjestu gdje je nekada bio „sahranjen knez Lazar“ (kako o tome kaže predanje). “Narod ga je u Gračanici, — po pričanju očevica — iskreno oplakao“.
Pripremio Dejan Janković
