Brojni stanovnici Gradiške i okoline posljednjih godina nalaze duhovnu utjehu i hranu u manastiru Lepavina.
Lepavina je manastir u istoimenom selu u opštini Sokolovac, nedaleko od grada Koprivnice u Republici Hrvatskoj. Posvećen je Vavedenju Presvete Bogorodice. To je duhovno mjesto u koje dolaze brojni hodočasnici, ne samo pravoslavni nego i rimokatolički iz cijele Evrope, koji dolaze pred čudotvornu ikonu Bogorodicu Lepavinsku da se mole i traže spasenje.
Iguman Manastira Lepavina od 1984. do 2017. godine bio je arhimandrit Gavrilo Vučković, duhovnik koji je još u živom sjećanju vjerujućeg srpskog naroda.
Prema starom lokalnom ljetopisu, manastir Lepavina je podignut oko 1550. godine. Kao njegov osnivač pominje se monah iz manastira Hilandara Jefrem Vukodabović, porijeklom Hercegovac, koji je sa dva monaha iz Bosne sagradio drvenu crkvicu.
Vidjeli su da je okolina plodna, pa su pozvali i narod iz Bosne, te se za kratko vrijeme opustjela okolina ispuni novopridošlim Srbima. I tako su uz njihovu pomoć, kaluđeri počeli da krče zemlju i grade manastir. Za kratko vrijeme sagradiše malu drvenu crkvu i nazvaše je manastirom.
Čuvši za to, Turci iz Stupčanice, Pakraca i Bijele u avgustu 1557. godine napali su manastir pod vodstvom Zarep-age Alije i spalili ga. Ipak, potreba za manastirom kao duhovnim centrom doseljenih Srba, nije se gasila. Godine 1598. došao je jeromonah Grigorije, takođe postriženik manastira Hilandara, sa još dva kaluđera iz manastira Mileševe, te sa okolnim narodom počinje obnova manastira. Obnova je tekla dosta sporo, što zbog nesigurnih vremena i zbog skromnih sredstava.
Tek kad su Srbi 1630. godine dobili svoje privilegije i postali važan faktor u odbrani unutrašnjih austrijskih zemalja, te dolaskom arhimandrita Visariona 1635. godine – stvaraju se uslovi za gradnju manastira u pravom smislu riječi. Već naredne godine, pod rukovodstvom arhimandrita Visariona, počinje temeljna obnova i izgradnja, koja je uprkos mnogobrojnim teškoćama završena 1642. godine.
Manastiru je septembra 1642. godine baron Ivan Galer potvrdio pravo vlasništva na sve zemlje koje su mu poklonili seljani Branjske i Sesvećana.. Život manastira tako je konačno osiguran i od tada počinje u punom zamahu njegova vjerska, prosvjetna i kulturno-istorijska uloga.
Polovinom 18. vijeka sagrađena je današnja manastirska crkva. Gradnjom je rukovodio arhimandrit Nikifor. Dovršenu je crkvu osvetio 25. marta 1753. godine kostajničko-zrinopoljski episkop Arsenije Teofanović, koji je gotovo stalno boravio u Severinu. Iako crkva spolja ima osobine baroka, u unutrašnjoj konstrukciji sačuvala je dosta elemenata starog srpsko-vizantijskog stila. Kasnije je crkva uljepšavana, a naročitu vrijednost je dobila 1775. godine, kad je za nju umetnički ikonostas, koji je koštao 2375 forinti u srebru, izradio jedan od najboljih slikara ranog srpskog baroka, Jovan Četirević Grabovan.
Taj rad je uglavnom finansirao feldmaršallajtnan Mihail Mikašinović, u čiji spomen je pod ikonom svetog Jovana Krstitelja bio izvajan njegov grb sa natpisom: Mihail Mikašinović g. feldm. lait.
Bio je to jedan od najboljih Grabovanovih ikonostasa. Nažalost, taj je ikonostas stradao u bombardovanju 1943. godine, a sačuvale su se samo tri ikone: Uspenja Bogorodice, Bogojavljanje i Duhovi, a i od njih su dvije bile veoma oštećene. Ipak, one govore o visokim umjetničkim kvalitetama tog ikonostasa.
Ikona je ostalo i iz ranijih vremena, a to su ikone svetog Simeona Nemanje, svetog Save i ikona Vavedenja Presvete Bogorodice, koje su izrađene 1647. godine u Lepavini. Osim ikonografskih spomenika, naročitu vrijednost predstavljaju stare rukopisne i štampane knjige. Među najstarije tako spadaju dva četverojevanđelja iz 13. i 14. vijeka od kojih je jedno srpsko-raške, a drugo makedonske redakcije, oba sa lijepim inicijalima.
Dolaskom mitropolita Jovana Pavlovića na Eparhiju zagrebačku, 12. avgusta 1977. godine, manastir Lepavina postepeno vraća svoj nekadašnji sjaj i značaj. Sama obnova manastirskog hrama počela je 1978. godine postavljanjem bakarnog pokrova, a zatim se pristupilo obnovi istočnog dijela manastirskog konaka i gospodarskih zgrada. Obnovljena je i grobljanska kapela.
Pomoć je stigla i od Svjetskog savjeta crkava, Evangelskog omladinskog dijela iz Virtenberga i vjernika Evangelističke crkve iz Štutgarta na čelu sa sestrom Ursulom koji su izrazili želju da učestvuju u obnovi manastira, a što im je mitropolit omogućio. Tako su radovi na obnovi zapadnog dIJela konaka, porušenog 1943. godine, počeli 1986. godine, ali rat koji izbija 1991. spriječio ih je da svoju želju sprovedu do kraja. Odgodili su njeno ostvarenje za neka bolja vremena.
Za manastir Lepavinu neraskidivo je vezana čudotvorna ikona Presvete Bogorodice Lepavinske, gdje vjernici neprekidno dolaze tražeći pomoć u molitvi. Nastanak ove ikone datira još sa početka 16. vijeka i djelo je nepoznatog autora. Ikoni se sa razlogom pripisuju čudesne iscjeliteljske moći, jer i sama njena sudbina je čudesna.
Tokom njemačkog bombardovanja 1943. godine manastir Lepavina je doživio veliko stradanje. Toranj i crkva su bili teško oštećeni, a ikonostas sa ikonama bio je skoro potpuno uništen. Ikona Bogorodice je čudom Božjim ostala neoštećena i našli su je zatrpanu pod debelim naslagama maltera i cigle bez ijedne ogrebotine, iako je jedna granata pala ravno pod nju.
Poslije rata se dugo nije znalo gdje se nalazi ikona Bogorodice. Tek 1967. godine na tavanu Zagrebačke mitropolije pronašao je otac Simeon Sakulj, u to vrijeme nastojatelj manastira Lepavine. Bila je zatim predana na restauraciju, a u manastir je vraćena, po blagoslovu tadašnjeg mitropolita zagrebačkog Damaskina, na Veliku Gospojinu 1969. godine.
Upravo je toga dana, na taj veliki Bogorodičin praznik, prvi put služena Sveta liturgija u crkvi obnovljenoj od ratnih razaranja.
Starješina manastira jeromonah Vasilije danas zajedno sa svojim monasima brine se o manastiru, služi Bogu, obrađuje manastirsku zemlju, dočekuje, ispraća i daje utjehu svima onima koji dođu u manastir Lepavinu.
D.J.
FOTO: Nikolina Makitan i Nenad Božić
